Günümüzde tıbbi olanaklar ve alt yapı hizmetleri ciddi anlamda geliştirilmiş olsa da ne yazık ki sağlık hakkı ihlalleri noktasında bu hızda önleyici tedbirler söz konusu değildir. İhlallerin önlenememesinde iki temel sebep göze çarpmaktadır. Bunlar; ihlalin tespitinin yapılamaması ve ihlale karşı müracaat ve şikayet yollarının bilinmemesidir.
Eldeki yazı bu başlıklar üzerinden mevcut duruma ilişkin bir değerlendirme niteliğindedir.
1- Sağlık Hakkı İhlali Nasıl Tespit edilir ?
Öncelikle tümdengelim yöntemiyle hak, hak ihlali ve sağlık hakkı ihlali kavramları tanımlanmalıdır.
Hak, hukuk düzenince korunan bir menfaat, tanınan bir yetkidir. Buna göre hukuk düzeni muhatapa yönelmiş bir menfaati düzenlerken aynı zamanda bir yetki de bahşediyorsa, burada bir hakkın varlığından söz edilebilecektir. Hak kavramı bakımından verilebilecek en tipik örnek mülkiyet hakkıdır. Zira hukuk düzeni, muhatabı olan kişiye malı üzerindeki mülkiyet hakkına binaen tasarrufta bulunma yetkisi ve işbu tasarrufların hukuken korunmasıyla belli menfaatler sağlamaktadır.
O halde hakkın ihlali kavramından ne anlaşılmalıdır? Hukuk düzenince muhataba sağlanan yukarıda tanımlanan nitelikteki bir imkanın kullanılmasının engellenmesi, kapsamının daraltılması veyahut yok sayılması hallerinde hak ihlalinden bahsedilebilecektir.
Sağlık hakkı ihlalleri ise sağlık özelinde alınan veya sağlanan hizmet süreçlerinde sağlık haklarına yönelik vukuu bulan hukuka aykırı hallerin tümüdür. Bu kapsamda 23420 sayılı Hasta Hakları Yönetmeliği hem hastalar hem de sağlık çalışanları bakımından haklara ve yükümlülüklere ilişkin doğrudan düzenleme içeren tek mevzuattır.
Mevcut tanımlar ışığında somut olayda bir sağlık hakkı ihlalinin mevcudiyeti yapılacak basit bir analizle anlaşılabilecektir.
a- Somut olayda muhatabın sağlık özelinde bir hakkı var mı? (tedavi görme hakkı, şiddete maruz kalmama-beden bütünlüğünün korunmasını talep etme hakkı, aydınlatılma hakkı vb.)
b- Muhatabın bu hakkına yönelik hukuka aykırı bir engelleme, daraltma veyahut yok sayma hali mevcut mu? (randevu alınmasına rağmen tedavi görmeme, keyfi sebeplerle tedaviye devam edilmemesi, hasta yakınından şiddete maruz kalınması vb.)
Sorulara vereceğiniz cevaplar ışığında bir sağlık hakkı ihlaline maruz kaldığınızı fark ettiniz. Bu halde müracaat ve şikayet haklarınızı kullanmanız gerekmektedir.
2- İhlale karşı müracaat ve şikayet yolları nelerdir? Nasıl bir süreç izlenmelidir?
Somut olay sağlık hakkı ihlali niteliği taşıyorsa öncelikle olaya ilişkin varsa tanıkların isim ve iletişim bilgilerini de ekleyerek tutanak tutulması en doğru başlangıç olacaktır. Zira olay üzerinden uzun bir zaman geçmeden yazılı halde kayıt altına almanız ileriki süreçte yapacağınız müracaat ve şikayetlerde elinizde yazılı bir dayanak bulunmasını ve olaya tanıklık edenlerin bulunması halinde onlarla yeniden iletişime geçilebilmesi imkanını sağlayacaktır.
Tutanak tutup gerekli delilleri (fotoğraf, tanık, darp raporu vb.) bir araya getirdikten sonra yaşadığınız ihlali ücretsiz şekilde bildirebileceğiniz bazı muhataplar olduğu gibi somut olay özelinde suç duyurusunda bulunma veyahut adli/idari yargı sürecine başvurma imkanlarınız bulunmaktadır.
Ücretsiz şekilde müracaat ve ihbarda bulunabileceğiniz bazı kanallar şunlardır.
a. Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM) ALO 184 hattını kullanarak veya hastahaklari.saglik.gov.tr sitesi üzerinden yazılı şikayet talebi oluşturabilirsiniz. Tüm sağlık hakkı ihlalleri bakımından bildirimde bulunabileceğiniz bu hat, yapacağınız bildirim üzerine başta Sağlık Bakanlığı olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli şekilde çalışarak şikayetinizi değerlendirmektedir.
b. Yaşadığınız şehirdeki İl Sağlık Müdürlüğü'nce kurulan Hasta Hakları Kurulu'na internet üzerinden veyahut telefonla şikayet talebi oluşturabilirsiniz. Bu kurullardan bazıları hastaneler bünyesinde fiziken de hizmet vermekte olup yapacağınız başvuru neticesinde ihlale yönelik gerek re’sen harekete geçmekte, gerekse bireysel olarak yapabilecekleriniz noktasında yönlendirme yapmaktadırlar.
c. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) https://www.cimer.gov.tr/ adresinden yazılı veya 150 numaralı çağrı merkezini arayarak sözlü başvuru yapabilirsiniz.
Bu noktada yapacağınız başvurularda olabildiğince açık bir dil kullanmanız, olayı detaylandırarak izah etmeniz, şikayetçi olduğunuzu bildirmeniz ve geri dönüş alabilmeniz adına iletişim bilgilerinizi doğru bildirmeniz gerekmektedir.
Cumhuriyet Savcılarının görev ve yetkileri kapsamına giren bir suça dayalı ihlallerde ücretsiz şekilde savcılığa suç duyurusunda bulunmanız mümkündür. Fakat hem bu suç duyurusunun hazırlanması sürecinde hem de adli ve idari yargı yollarına başvurulması başvurulma kararı alınması halinde bu süreçte avukat ile özel vekalet ilişkisi çerçevesinde çalışmanız haklarınızın temini noktasında önem arz etmektedir. Bir avukata başvuracak mali gücünüzün bulunmaması halinde yaşadığınız şehirdeki Barolar eliyle kurulan Adli Yardım Büroları'yla iletişime geçebilirsiniz.
Sağlık hakkı ihlalleri ancak bu ihlallere karşı gerekli hukuki yollara başvurularak sonlandırılabilecek olup izah edilen kapsamda bir ihlale maruz kalmanız halinde lütfen sessiz kalmayınız. Bu hallerde Sağlık Hakkı Derneği olarak oluşturduğumuz ücretsiz Hukuki Danışma Birimi'ne başvurmanız halinde, yaşadığınız olayın sağlık hakkı niteliği üzerine ve nasıl bir yol izleyeceğiniz noktasında sizlere destek olmaktan memnuniyet duyacağımızı bildiririz.
KAYNAKÇA
CUMHURBAŞKANLIĞI İLETİŞİM MERKEZİ. 22.01.2022. Erişim adresi: https://www.cimer.gov.tr/.
SAĞLIK BAKANLIĞI İLETİŞİM MERKEZİ ALO 184. 22.01.2022. Erişim adresi: https://sabim.gov.tr/
Resmî Gazete Tarihi: 01.08.1998 Resmî Gazete Sayısı: 23420- 22.01.2022. Hasta Hakları Yönetmeliği.
Comments