Hastaya yapılacak tıbbi müdahaleler için hastanın rızasının alınması gerekir. Rıza için kural olarak herhangi bir şekil yoktur. Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 28.maddesinde de ‘Mevzuatın öngördüğü haller dışında rıza herhangi bir şekle bağlı değildir’ şeklinde düzenlenmiştir.
Hasta Hakları Yönetmeliği 26.maddesine göre rıza formunda yer alan bilgiler sözlü olarak hastaya aktarılarak rıza formu hastaya veya kanuni temsilcisine imzalatılır. Rıza formu iki nüsha olarak imza altına alınır ve bir nüshası hastanın dosyasına konulur diğeri ise hastaya veya kanuni temsilcisine verilir. Acil durumlarda tıbbi müdahalenin hasta tarafından kabul edilmemesi durumunda , bu beyan imzalı olarak alınır, imzadan imtina edilmesi halinde durum tutanak altına alınır. Rıza formu bilgilendirmeyi yapan ve tıbbi müdahaleyi gerçekleştirecek sağlık mensubu tarafından imzalanır. Verilen bilgilerin doğruluğundan ilgili sağlık meslek mensubu sorumludur.
Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 28.maddesinde geçen rızada şekil serbestliği hükmünün istisnasını Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun oluşturur. Organ nakillerinde yazılı şekil aranmıştır. İlgili kanunun 6.maddesinde organ nakilleri için verici iki tanık huzurunda yazılı ve imzalı beyanının olması gerektiğini düzenlenmiştir.
Mevzuattaki bir diğer istisna ise tıbbi araştırmalara ilişkin yapılan müdahalelerdir. Tıbbi araştırmalara ilişkin yapılan müdahalelerde rıza için yazılı şekil aranır. İlgili konu Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 34.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; ‘Tıbbi araştırmalarda rıza yazılı şekil şartına tabidir.’
Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 70.maddesinde de rızada yazılı şekil olması gerektiğini düzenlemiştir. İlgili kanunun; ‘“Büyük ameliyeyi cerrahiyeler için bu muvafakatin tahriri olması lazımdır.’ hükmünden dolayı büyük cerrahi müdahalelerde hastanın yazılı rızası aranmaktadır Anestezi altındaki tıbbi müdahaleler büyük cerrahi müdahalelere örnektir.
Aydınlatılmış rıza için sayılan bu haller dışında kanunen uyulması zorunlu herhangi bir şekil şartı getirilmediği için rızaya ilişkin beyanlar sözlü veya yazılı yapılabilir.
Mevzuatımızda öngörülen istisnalar dışında, rızaya ilişkin herhangi bir şekil zorunluluğu getirilmemiş olmakla birlikte, ispat kolaylığı açısından rızanın yazılı olarak alınması yerinde olacaktır. Nitekim uygulamada “rıza formu” şeklinde nitelendirilen formlar, “Rıza formu” başlığı altında Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 26.maddesinde düzenlenmiştir.
Kaynak:
YAŞAR Nur, Tıbbi Müdahalelerde Karar ve Rıza, Yüksek Lisans Tezi. 2019
ÇAKAL Ayça, Türk Özel Hukukunda Tıbbi Müdahaleye Rıza, Yüksek Lisans Tezi. 2018
Comments