Sağlık okuryazarlığı kadın sağlığını doğrudan etkileyen faktörlerden biridir. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeylerinin yükseltilmesi kendi sağlıkları konusunda sorumluluk almalarını artıracak, aile ve toplum sağlığını olumlu yönde etkileyecektir. Kadınlar sağlıklarının bozulduğu durumları erken dönemde fark ederek, sağlık kuruluşuna başvurabileceklerdir. Ayrıca kadınların sağlık okuryazarlığı düzeylerinin artması; sağlık sorunlarını doğru tanımlamalarını, sağlıkla ilgili dokümanları doğru anlayıp uygulamalarını ve böylece tedavilerini etkin olarak almalarını sağlayacaktır. Bu nedenle kadın sağlığının korunması ve geliştirilmesi için kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi ve artırılması önemlidir.
Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Kadın Sağlığına Etkisi
Kadınlarda sağlık okuryazarlığı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan genel sağlık okuryazarlığı tanımı dikkate alınarak, kadınların iyi sağlık halinin yükseltilmesi ve geliştirilmesi için gerekli bilgilerin anlaşılmasında ve kullanılmasında bireysel motivasyon ve yeteneği belirleyen kognitif ve sosyal davranışlar olarak tanımlanabilir.
Kadınlarda sağlık okuryazarlığı, sağlığın geliştirilmesi ve hastalıkların önlenmesi için önemli bir etken olarak görülmektedir. Sağlık okuryazarlığı kadınları, erkeklerden daha çok etkilemektedir. Çünkü kadınlar sağlık sistemini erkeklerden daha fazla kullanmaktadırlar. Kadının, sağlığı konusunda gerekli bilgileri anlama ve kullanma oranı artıkça hastalıkları önleme ve hastalıklarda erken tanıyı sağlama davranışları da artmaktadır. Sağlık okuryazarlığı düzeyi düşük olan kişiler, sağlıkları hakkındaki önemli bilgileri anlamayabilirler. Sağlık okuryazarlığı düzeyinin etki ettiği faktörlerden bir diğeri, kişinin sağlık sorunlarını fark edebilme, doğru zamanda sağlık kurumuna başvurma, tedavi ve takiplere uyma durumudur. Anne ölümlerine yol açan önemli sorunlardan biri, kadının ve ailesinin sağlık sorununu fark edememesi ve tedavi için başvuruda gecikmesidir. Bu nedenle kadın sağlığının yükseltilmesinde erken tanı ve etkin tedavi çok önemlidir. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyleri arttıkça sağlık sorunlarını erken dönemde fark etmeleri ve sağlık kuruluşuna başvurmaları sağlanabilir. Ayrıca sağlık okuryazarlığı düzeyi yüksek olan kadınlar başvurdukları sağlık kuruluşunda sorunlarını doğru bir şekilde tanımlayabilir, sağlık personelinin önerilerini anlayarak uygulayabilirler. İyi sağlık halinin korunması için sağlığın bozulması durumunda kişinin doğru zamanda doğru sağlık kuruluşuna başvurmasının yanı sıra tedavi ve takiplere uyum sağlaması da önemlidir. Bu noktada etkili bir tedavi için tedavinin amacını, dozunu ve kullanım şeklini öğrenmek gerekli olmaktadır. Bazı durumlarda hastaların günlük almaları gereken ilaç dozunu hesaplamaları, ilacın yararlı ve yan etkilerini izlemeleri, bir ilaç dozunu unuttuklarında ne yapacaklarını bilmeleri beklenebilir.
Kadının sağlık okuryazarlığı düzeyi sadece kendi tedavisi için değil, çocuğunun tedavisini doğru bir şekilde uygulayabilmesi için de önemlidir.
Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyi sadece kendi sağlık bakımlarını değil, aynı zamanda gebelik, fetüs, yenidoğan ve çocuk sağlığını da etkilemektedir. Literatürde, doğum oranlarının ve yenidoğan ölüm oranının belirlenmesinde anne sağlık okuryazarlığının önemli bir faktör olduğu belirtilmektedir. Kadınların gebelik ve doğum hakkında bilgi sahibi olması, bu süreçte alınan kararları yönetebilmeleri açısından önemlidir. Fakat birçok kadın bu süreçte doktorlar tarafından verilen tıbbi talimatları ya da yazılan reçeteleri anlamamaktadır. Bu durum onların sağlıksız bir gebelik geçirmesine, gebeliklerinin sağlıksız sonuçlanmasına ve erken yaşta istenmeyen bir ebeveynlik deneyimi yaşamasına neden olmaktadır. Kadınların anne sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile doğum öncesi bakım almaları ve sağlıklı bir gebelik geçirmeleri arasında anlamlı bir ilişki vardır. Bu nedenle gebelerin ve annelerin sağlık okuryazarlığı düzeyini geliştirmek üzere sağlık çalışanları tarafından eğitim programları düzenlenmelidir. Bu programlarda, tehlike belirtilerini algıladıkları zaman ne yapacakları konusunda gebelere eğitim verilmesi önerilmektedir.
Kadınlarda Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Artırılması ve Geliştirilmesi
Uluslararası Birleşik Komisyon Akreditasyon (JCI) standartlarında hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi ile ilgili politikaların hazırlanması istenmektedir. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin artırılması tüm toplumun sağlık düzeyini etkileyecektir. Bu nedenle sağlıkla ilgili dokümanların kadınların anlayacağı bir dilde hazırlanması önemlidir. Bu durum hem kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyini artıracak hem de kadının, sağlığı (gerekli hallerde çocuğunun sağlığı) için sorumluluk almasında ve karar verebilmesinde etkili olacaktır. Bu nedenle sağlık kurumlarında kullanılan materyallerin herkesin anlayacağı bir dille yazılması kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin artmasını sağlayacaktır. Sağlık okuryazarlığı düzeyini geliştirmeye yönelik stratejilerden bir tanesi de kitle iletişim araçlarının kullanılmasıdır. Kadınların faydalı bilgilere ulaşmalarında, bu bilgileri uygulamalarında ve sağlığın geliştirilmesinde medya etkili olmaktadır. Kadın sağlığının geliştirilmesinde çok etkili olabilecek medyanın, doğru şekilde kullanımın desteklenmesi, sağlık haberlerinin kalitesinin ve çeşitliliğinin artırılması önemlidir. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin geliştirilmesine yönelik programlar yapılmalı ve bu programlar herkesin anlayacağı bir dilde, uygun sağlık danışmanlığı hizmeti alınarak hazırlanmalıdır. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin geliştirilmesi için belediyeler, sivil toplum kuruluşları gibi tüm paydaşlar ile iş birliği yapılmalıdır. Bu kuruluşlarla iş birliği içinde hazırlanan halk eğitimlerinin kadınların sağlık okuryazarlığına ilişkin farkındalığın artırılmasında etkili olabileceği düşünülmektedir.
Kaynaklar
Gönenç, İlknur Münevver (2015). Kadın Sağlığı Açısından Sağlık Okuryazarlığı. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Yayın No (3), 61-71.
Comments