Her yıl 20 Ekim tarihi Dünya Osteoporoz Günü olarak kutlanır. İlk kez 20 Ekim 1996'da Birleşik Krallık Ulusal Osteoporoz Derneği tarafından başlatılan bu kutlama 1997 tarihinden itibaren başta tüm Avrupa’da ardından da Dünya Sağlık Örgütü’nün eş sponsor olmasıyla 90’ın üzerinde ülkede kutlanmaya başlandı. Günümüzde Dünya Osteoporoz günü kutlama ve etkinlikleri Uluslararası Osteoporoz Vakfı (IOF) tarafından yürütülmekte.
Sözcük anlamı olarak kemiğin süngerleşmesi anlamına gelen osteoporoz sözcüğü tıpta ağırlıklı olarak kemiğin yoğunluğunu kaybetmesi ile karakterize metabolik bir hastalık olarak tanımlanır (1). Kemik yoğunluğundaki aşırı düşüşe bağlı olarak kemikler dayanıklılıklarını kaybeder ve kırılmaya daha açık ve dayanıksız bir hal alırlar. Günümüzde osteoporoz hastalığı halk arasında kemik erimesi olarak da bilinir.
Osteoporoz Nasıl Bir Hastalık?
Vücudumuzda yer alan diğer organlar gibi kemik dokumuz da canlılığını sürdürmek için birtakım gerekliliklere ihtiyaç duyar. Yeni kemik yapımı ve yıkımı arasında dinamik bir denge vardır. Bu dengenin kemik yıkımı yönünde değişmesi karşımıza kemik erimesi olarak çıkar. Çeşitli hormonel bozukluklar, erken menopoz, vitamin eksiklikleri, yetersiz fiziksel aktivite ve hareketsiz yaşam, düzensiz beslenme ve kalıtsal yatkınlık gibi nedenlere bağlı olarak kemik erimesi gelişebilir.
Genellikle sinsi bir şekilde ilerleyen hastalık çoğunlukla kırık oluşana kadar belirti göstermeyebilir. En sık şikâyet sırt ağrısı olarak ortaya çıkar. Sırt omurlarında oluşan küçük kemik kırıklarından dolayı sırt ağrısı ve ilerleyen dönemde boy kısalması sıklıkla eşlik eder. Hastalık seyrinde çoğunlukla sırtta kamburluk oluşur ve boyda kısalma gerçekleşir. Ağır egzersizlerde nefes darlığı oluşması, özellikle ön kol ve kalça kemiklerinde kırıklar yaşanması osteoporoz lehine değerlendirilir.
Hareketsiz yaşam, erken menopoz, ailede osteoporoz öyküsü, zayıf ve açık renkli olmak osteoporoz riskini artıran unsurlardandır. Buna ek olarak düşük kalsiyumlu diyet ile beslenenler, sigara-alkol ve yüksek miktarda kafein tüketenler ile kortizon ilaçları alanlarda osteoporoz gelişimi daha sık ve hızlıdır.
Osteoporoz Hepimizin Kaderi Mi?
Osteoporoz gelişiminde genetik faktörlerle beraber kişinin yaşam tarzı da önem taşımaktadır. Genetik yükümüzü henüz değiştiremediğimize göre yaşam tarzı değişiklikleri ile osteoporoza yakalanmamak mümkündür. Osteoporozdan korunmaya daha bebeklik döneminden itibaren sağlıklı kemik gelişimi ile başlamak gerekir. Kemikler büyüyüp gelişen dokular oldukları için anne karnından 20'li yaşlara kadar gelişimlerini tamamlarlar ve 20'li yaşlarda maksimum gücüne ve dayanıklılığına ulaşırlar. Bu evreyi en iyi ve sağlıklı şekilde geçirmek için bebeklikten itibaren yeterli kalsiyum alımı, güneş ışığından yararlanma ve yaşa uygun yeterli D vitamini alımı, dengeli protein tüketimi, düzenli fiziksel aktivite gibi yaşam tarzı değişiklikleri mutlaka uygulanmalıdır.
İnsanda kemik kaybı genellikle 40’lı yaşlardan sonra başlar. Bu yaşlardan sonra kemik yapım-yıkım dengesi yıkım lehine gerçekleşir. Özellikle menopoz sonrası kadınlarda kemik kaybı hızlanır. Bu aşamada dahi alınacak önlemler kemik kaybını engellemede etkili olabilmektedir. Kalsiyum, D vitamini ve proteinin yer aldığı düzenli beslenme kemik sağlığının korunmasında çok önemlidir. Yaşam tarzı değişikliklerinde beslenmenin yanı sıra etkili bir fiziksel egzersiz de osteoporozdan korunmada büyük rol oynar. Kaslara düzenli yük bindiren ve kas güçlenmesini sağlayan egzersizler kasların tutundukları kemikleri sağlamlaştırır. Denge egzersizleri ile de düşme ve kırık riski azaltılmış olur. Ayrıca düzenli uygulanan egzersizler kemik yoğunluğunu orta derecede arttırabilirler. Düzenli egzersiz hem osteoporozu önleme hem de genel sağlığı koruma anlamında tüm yaşlarda önerilmektedir.
2022’deki Tema: Kemik Sağlığı için Adım At
Bu yıl 20 Ekim’deki Dünya Osteoporoz Günü tüm dünyada 26. kez düzenlenecek. Uluslararası osteoporoz vakfı (IOF) bu yılın sloganını ‘‘Kemik Sağlığı için Adım At’’ olarak belirledi. IOF öncülüğünde bu yıl gerçekleştirilen etkinlerde spor, düzenli aktivite, sedanter yaşamdan kaçınma öğeleri üzerinde durulacak. Özellikle yaşlı nüfus üzerinde spora ve hareketli yaşama teşvik amaçlı etkinlikler düzenlenip farkındalık kazandırma amaçlanacak. Asla unutmamamız gereken şey kaç yaşında olursak olalım kemik sağlığımızı korumak içi atılacak adımın asla geç olmadığıdır.
Kaynakça
1. https://www.nhs.uk/conditions/osteoporosis/-overview
Comments