Alzheimer Hastalığı ve Korunma Yöntemleri

Alzheimer, günümüzde özellikle orta yaş ve üstü nüfusta sık görülen bir hastalıktır. Bu yazı alzheimer hastalığı hakkında bilgi verme amacıyla hazırlanmış olup, önerilen temel düzeydeki korunma yöntemleri sunulmuştur.

Demans, bilişsel işlevlerin gerilemesiyle ilişkili bulgular bütünüdür. Genellikle zihinsel yeteneklerdeki bozulmalar, davranış bozuklukları, çalışma, sosyal aktivite ve ilişkilerin bozulması ile karakterizedir. Kronik ve ilerleyicidir. Birçok tipi içinde barındıran demans, şemsiye bir terim olarak görülmektedir. Beyinde gerçekleşen hücre ölümü demans tipine göre farklı alanlardan başlamaktadır. Demans tipleri demansın başladığı alana göre ya da başladığı alanın fonksiyon kaybına göre adlandırılmaktadır.

Alzheimer ise en sık görülen ve en uzun ömürlü seyreden demans tipidir. Alzheimer tipi demansda hücre ölümü bellek alanlarından başlamakta ve öncelikle bu alanın fonksiyonları yitirilmektedir. Dolayısıyla Alzheimer belirtileri, unutkanlık ve bellek problemleri ile ortaya çıkmaya başlamaktadır. Alzheimer tipi demans teşhisinin konulması diğer demans tiplerine göre daha kolaydır.

Alzheimer hastalığı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir halk sağlığı önceliği olarak kabul edilmektedir.

Engellenemez Risk Faktörleri

Yaş en önemli risk faktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Alzheimer tipi demans çoğunlukla yaşlılık döneminde ortaya çıkmakla birlikte, normal yaşlanmanın bir sonucu değildir. Fakat ilerleyen yaş ile birlikte Alzheimer olma riski artmaktadır.

Alzheimer Derneği verilerine göre,

• 65-74 yaş grubunda Alzheimer olma riski %5.3 oranındadır.

• 75-84 yaş grubunda Alzheimer olma riski %13.8 oranındadır.

• 85 ve üzeri yaş grubunda Alzheimer olma riski %34.6 oranındadır.

Yaş faktörünün yanı sıra, genetik faktörler ve aile hikayesi demansın engellenemez risk faktörleri arasındadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısı, 2015 yılında 12 bin 59 kişi iken 2019 yılında 13 bin 498 kişiye yükselmiştir.

Engellenebilir Risk Faktörleri

Engellenebilir risk faktörleri, demans olma riskini tamamen ortadan kaldırmamaktadır. Ancak demans olma risk oranını azaltıcı niteliktedir. Engellenebilir risk faktörleri, demansın normalde ortaya çıkacağı yaşı öteleyebilmektedir. Dolayısıyla demansın daha geç yaşlarda ortaya çıkmasını sağlayabilmektedir.

Demansların %40’ı henüz oluşmadan engellenebilir ya da geciktirilebilir.

Lancet Komisyonu verilerine göre,

• Erken yaşlarda, yetersiz eğitim %7 oranında demans olma riski içermektedir.

• Orta yaşlarda, işitme kaybı %8, kafa travması %3, hipertansiyon %2, alkol tüketimi %1, obezite %1 oranında demans olma riski içermektedir.

• İleri yaşlarda ise, sigara %5, depresyon %4, sosyal izolasyon %4, hareketsizlik %2, hava kirliliği %2, diyabet %1 oranında demans olma riski içermektedir.

Demansın engellenebilir risk faktörlerini en iyi hale getirmek için, devlet politikalarının düzenlenmesi ve birçok alanın koordineli şekilde çalışması gerekmektedir. Bunların yanı sıra, toplumsal ve bireysel çaba oldukça önemlidir.

Bireysel anlamda öncelikli olarak;

• Fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden aktif kalmayı yaşam boyu sürdürmek

• İşitme sorunları başladığında cihaz kullanımına önem vermek ve kontrolleri sürdürmek

• Sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak

• Yeterli ve dengeli beslenmeye özen göstermek

• Depresyonla mücadele etmek

doğrultusunda gündelik yaşantıdaki davranış biçimlerini değiştirmek, demans riskini azaltmaktadır.

---

Kaynak

1. Global Action Plan on The Public Health Response to Dementia 2017-2025. Geneva: World Health Organization; 2017.

2. Dementia Prevention, İntervention and Care: 2020 Report of The Lancet Commission.

3. Alzheimer's Disease Facts and Figures, Alzheimer's Association; 2021.

4. TÜİK, (2020). İstatistiklerle Yaşlılar.