Etik, hemen hemen her mesleğin temelinde yer alan ve insanlarla çeşitli etkileşimlerde nasıl davranılması gerektiğini kurallarla belirlemeyi amaçlayan bir felsefe dalıdır. Tıpta bahsettiğimiz etik ise, bu kuralların medikal bağlama uyarlanmasıdır. Sağlık çalışanlarının etik kurallarına uygun davranması gerektiği gibi diğer meslektaşlarından da etik bir şekilde davranmalarını bekleme hakkına sahiptir.
Tıpta etik dendiğinde akla ilk olarak Hipokrat yemini, “Önce zarar verme” gelir ancak konu bundan çok daha derindir. Tıpta etiği, birkaç kategori altında incelemek mümkündür. Bunlar;
Genel kurallar ve İlkeler
Hekimler arası ilişkiler
Hekim-Hasta İlişkileri
Hekim ve İnsan Hakları
Tıbbi Araştırmalar ve Yayın Etiği
Herbir kategori için detaylara Türk Tabipler Birliği’nin Hekimlik Meslek Etiği Kuralları (2012) yayınından ulaşabilirsiniz. Burada sizlere sağlık çalışanlarının yaptığı görevler üzerinden etiğe uygunluk bekleme konusunu biraz açmak istiyorum.
Genel kurallar ve ilkelere baktığımızda pek çok ilkenin yer aldığını görüyoruz. Bir örnek vermek gerekirse, ticari amaç ve reklam yasağı...
"Hekim, mesleğini uygularken reklam yapamaz, ticari reklamlara araç olamaz, çalışmalarına ticari bir görünüm veremez; insanları yanıltıcı, paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici, meslektaşlar arasında haksız rekabete yol açıcı davranışlarda bulunamaz” şeklinde belirtmektedir (TTB, 2012, p. 9). Bu doğrultuda vatandaşlar ziyaret ettikleri doktorların bu ilke doğrultusunda hareket etmeleri bekler.
Hekimler Arası İlişkilere ilişkin ilkelere baktığımızda meslektaşların arasında saygı, mesleki dayanışma ve danışma (konsültasyon) gibi ilkelerin yer aldığını görüyoruz. Bu kategoriden bir örnek vermek gerekirse, Meslektaşlar Arasında Saygı maddesi “Hekim, kendi meslektaşları ve insan sağlığı ile uğraşan öteki meslek mensupları ile iyi ilişkiler kurar, meslektaşlarına veya tedavi ekibinin bir başka üyesine karşı küçük düşürücü davranışlarda bulunamaz.” şeklinde belirtilmektedir (TTB, 2012, p. 11). Sağlık çalışanları arasında iyi ilişkinin korunmasını öngören bu ilke, hasta sağlığı ve sağlık sistemi açısında son derece önemli olup her bir sağlık çalışanı tarafında uyulması gerekmektedir.
Hekim-Hasta İlişkileri kategorisinde hasta haklarına saygı, hekim seçme özgürlüğü, aydınlatılmış onam gibi ilkeler yer almaktadır. Gereksiz harcama yaptırma yasağına göre “Hekim, hastasının parasal durumu ne olursa olsun, kesin zorunluluk olmadıkça pahalı ilaçlar ve yöntemler öneremez, hastaya gereksiz harcamalar yaptıramaz ve yararı olmayacağını bildiği bir tedaviyi veremez.” (TTB, 2012, p. 17). Bu ilkeye uygun davranan sağlık çalışanlarının hastalarını koruyacak şekilde tedavi vermekle yükümlüdür. Sağlık çalışanının verdiği bu hizmetle ilişkili herkes, sağlık çalışanının bu ilke ve diğerlerine uygun bir şekilde davranmasını beklemektedir.
Diğer kategorilerle ilgili ilkelere şu linkten erişebilirsiniz: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/h_etikkural.pdf
Comments